Neuroprotekcja w chorobach ośrodkowego układu nerwowego
Neuroprotection in central nervous system diseases

Wiesław Drozdowski
Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Streszczenie
Neuroprotekcja jest to szeroko rozumiana ochrona komórek nerwowych przed uszkodzeniem i śmiercią poprzez hamowanie różnego rodzaju szkodliwych czynników. Ze względu na niezadowalające możliwości terapeutyczne i ograniczone efekty neuroplastyczności jest ona bardzo ważna w wielu chorobach neurologicznych. Jednak specjalne oczekiwania dotyczą schorzeń o dużym rozpowszechnieniu, stanowiących problemy społeczne, oraz  postępujących chorób neurozwyrodnieniowych o nieznanej etiologii i patogenezie. Dlatego dalszą część artykułu stanowi przegląd możliwości neuroprotekcji w tych jednostkach chorobowych, ze szczególnym naciskiem na udary i urazy mózgu, w przypadku których zbadano ponad 1000 substancji o potencjalnych właściwościach ochronnych układu nerwowego. Kilkadziesiąt z nich miało korzystne oddziaływania u zwierząt, ale niestety żaden związek nie osiągnął wystarczająco dobrych efektów w badaniach wieloośrodkowych u ludzi, aby mógł zostać zarejestrowany w sposób jednoznaczny do terapii neuroprotekcyjnej jakiegokolwiek schorzenia neurologicznego. Niektóre z nich, np. winpocetyna, piracetam czy cerebrolizyna, w oparciu o podstawy teoretyczne, badania doświadczalne i niewielkie prace kliniczne są szeroko stosowane w praktyce. Jednakże prawdziwa, w pełni potwierdzona neuroprotekcja pozostaje ciągle na etapie nadziei.
Słowa kluczowe: neuroprotekcja, udar mózgu, uraz mózgu, choroby neurozwyrodnieniowe

Abstract
The neuroprotection is a widely understood protection of nerve cells from damage and death by inhibiting various harmful factors. Due to unsatisfactory therapeutic options and limited effects of neuroplasticity, neuroprotection is
very important in many neurological diseases. However, special expectations relates to the diseases with high prevalence, constituting social problems and progressive neurodegenerative disease of unknown etiology and pathogenesis. Therefore, the subsequent part of the article provides an overview of possible neuroprotection in these disease, with particular attention to the stroke and trauma of the brain, in which have been studied more than 1000 substances with theoretically potential protective properties for the nervous system. Dozens of them showed beneficial effects in animals, but unfortunately any substances did not confirm sufficiently good results in  multicenter studies in humans, in order to be registered in an unambiguous way for the neuroprotective therapy in any of neurological disorders. Nonetheless, some of them such as vinpocetine, piracetam or cerebrolysin are widely used in practice based on theoretical, experimental and small clinical studies. However, the real, fully confirmed neuroprotection is still at the stage of hope.
Key words: neuroprotection, stroke, brain trauma, neurodegenerative diseases