Zaburzenia pozapiramidowe występujące w trakcie leczenia przeciwpsychotycznego
Extrapyramidal symptoms during antipsychotic treatment
Małgorzata Kaca-Oryńska1, Bartosz Łoza1, 2
1 Mazowieckie Specjalistyczne Centrum Zdrowia im. prof. Jana Mazurkiewicza
2 Klinika Psychiatrii, Oddział Fizjoterapii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Streszczenie
Objawy pozapiramidowe (EPS) mogą być wywołane przez różnorodne czynniki i obejmują m.in. akinezję (niezdolność do inicjowania ruchu), jak również akatyzję (niemożność pozostawania w spoczynku). EPS mogą być wywołane leczeniem neuroleptykami, przy czym leczenie to może prowadzić do powstania bardzo specyficznych stanów klinicznych, takich jak ostre reakcje dystoniczne oraz późne dyskinezy. Nasilone EPS były powszechne w epoce neuroleptyków klasycznych. Niestety, wiele nowszych, atypowych neuroleptyków także może wywoływać jawne lub subkliniczne objawy tego typu. Leki antycholinergiczne (np. biperiden) i leki dopaminergiczne (np. amantadyna) są najczęściej używane do opanowania EPS. Niektóre z nich mogą być wykorzystywane interwencyjnie i podawane drogą dożylną (amantadyna, biperiden). Dwa najbardziej skomplikowane klinicznie EPS, tj. subkliniczna akatyzja oraz późna akatyzja, mogą wymagać podjęcia dodatkowych działań i podawania jeszcze innych leków (specjalny sposób dawkowania, zamiana na atypowy neuroleptyk, podawanie β-blokerów, benzodiazepin lub innych leków).
Słowa kluczowe: objawy pozapiramidowe, EPS, neuroleptyki klasyczne, neuroleptyki atypowe
Abstract
The extrapyramidal system can be affected in a number of ways, which are revealed in a range of extrapyramidal symptoms (EPS), such as akinesia (inability to initiate movement) and akathisia (inability to remain motionless). EPS can be also induced by the antipsychotic treatment that is related to some specific extrapyramidal conditions, such as acute dystonic reactions and tardive dyskinesia. Prominent EPS were common in classical antipsychotic era. Unfortunately, many newer atypical antipsychotics can also induce subclinical or evident EPS. Anticholinergic drugs (like
biperiden) and dopaminergic drugs (like amantadine) are most frequently used to control neuroleptic-induced EPS.
Some of them can be administered intravenously in emergent conditions (amantadine, biperiden). Two most complex clinical reactions, i.e. subclinical akathisia and tardive akathisia may require some other activities and additional medicines, like special dose titration, switching to other atypical antipsychotics, administration of beta-blockers, benzodiazepines, and other drugs.
Key words: extrapyramidal symptoms, EPS, classical antipsychotics, atypical antipsychotics